భారత యూనియన్ -భూభాగాలు

•రాజ్యాంగం లోని మొదటి భాగం భారత యూనియన్ భూభాగాల గురించి తెలుపుతున్నది .
•1 నుండి 4 వరకు కల నిబంధనలు భారత భూభాగ పరిధి గురించి తెలుపుతున్నాయి .
మొదటి అధికరణ :-
•మన దేశ యొక్క పేరును ఇండియా అనగా భారత దేశం అని తెల్పుతున్నది .
•భారత దేశం రాష్ట్రాల కలయిక అని తెల్పుతున్నది.
రెండవ అధికరణ:-
•దీని ప్రకారం పార్లమెంట్ చట్టం ద్వారా క్రొత్త ప్రాంతాలు చేర్చుకోవచ్చు .
•ఇతర దేశాలకు బదిలీ చేయవచ్చు .
•నూతన రాష్ట్రాల ఏర్పాటుకు రాష్ట్రాల రూపురేఖలు మార్చవచ్చు .
•9 వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వార బెరుబారి ప్రాంతాన్ని పాకిస్థాన్ కు బదలాయించారు .
•35 వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా 1975 సిక్కిం ను భారత దేశం లో ఒక రాష్ట్రం గా చేర్చుకోవటం జరిగినది.
మూడవ అధికరణ :-
•రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ గురించి పేర్కొంటుంది .
•దీని ద్వారా ఒక రాష్ట్రం నుండి మరొక రాష్ట్రం ఏర్పాటు చేయవచ్చు .
•రెండు మూడు రాష్ట్రాలను కలిపి ఒక రాష్ట్రం గా ఏర్పాటు చేయవచ్చు .
•రాష్ట్ర విస్తీర్ణాన్ని తగ్గించవచ్చు ,సరిహద్దులు మార్చవచ్చు
•రాష్ట్రాల పేర్లు మార్చవచ్చు .
నాల్గవ నిబంధన :- •2 వ నిబంధన మరియు 3 వ నిబంధనలకు సవరణ చేస్తే 1 వ మరియు నాల్గవ షెడ్యూల్ లకి కూడా సవరణ చేయాలి .
భాషా ప్రయుక్త రాష్ట్రాల ఏర్పాటు
వివిధ కమిటీలు-కమీషన్ లు
ఎస్.కె.థార్ కమీషన్ 1948 జూన్ :-
•రాజ్యాంగ పరిషత్ నియమించినది
•ఈ కమీషన్ భాషా ప్రయుక్త రాష్ట్రాలను తిరస్కరించినది .
జె.వి.పి.కమిటీ 1948 :-
•దీనిని భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నియమించినది .
•ఈ కమిటీ కూడా భాషా ప్రయుక్త రాష్ట్రాలను తిరస్కరించినది .
•కాని తెలుగు వారి డిమాండును పరిశీలించ వచ్చు అని తెలిపింది .
•1952 డిసెంబర్ 19 న నెహ్రూ ప్రత్యేక ఆంధ్ర రాష్ట్ర ఏర్పాటును ప్రకటించారు .
వాంఛూ కమిటీ:-
•1953 లో రాజస్థాన్ హైకోర్ట్ మాజీ ప్రధాన న్యాయమూర్తి కైలాసనాధ్ వాంఛూ అధ్యక్షతన ఆంధ్ర రాష్ట్ర ఏర్పాటు విధి విధానాలకు సంబంధించిన ఒక కమిటీని ఏర్పాటు చేసారు .
ఆంధ్ర రాష్ట్ర అవతరణ:- •ఆంధ్ర రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు విధివిధానాలను సూచించటానికి కైలాసనాధ్ వాంఛూ కమిటీని కేంద్ర ప్రభుత్వం 1953 ఫిబ్రవరి 7 న ఏర్పాటు చేసింది .
•ఆంధ్ర రాష్ట్రం 11 జిల్లాలతో 1953 అక్టోబర్ 7 న ఏర్పడినది .
•భారత దేశం లో మొదటి భాషా ప్రయుక్త రాష్ట్రం -ఆంధ్ర రాష్ట్రం
•దేశం లో మొట్టమొదటి భాషా ప్రయుక్త విశ్వవిద్యాలయం -ఆంధ్రా విశ్వవిద్యాలయం
•ఆంధ్ర రాష్ట్ర రాజధాని-కర్నూల్ ; హైకోర్ట్-గుంటూర్
•ఆంధ్ర రాష్ట్ర మొదటి ముఖ్య మంత్రి టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు
రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ :-
ఫజల్ అలీ కమీషన్:-
•1953 లో ఫజల్ అలీ అధ్యక్షతన ఇద్దరు సభ్యులతో ఏర్పాటు చేసారు .
•దీనినే మొట్టమొదటి SRC అంటారు .
•నివేదికను 1955 లో సమర్పించింది .
•రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణని సూచించారు
•దీని మేరకు 1956 లో పార్లమెంట్ చట్టం చేసింది .
•అలాగే 7 వ రాజ్యాంగ సవరణ చేసింది .
•ఈ సవరణ ద్వారా 7 వ భాగాన్ని రాజ్యాంగం నుంచి తొలగించారు .
•కనుక వివిధ కేటగిరీలలో కల అనేక రాష్ట్రాలు రద్దు అయ్యాయి .
•దీనితో దేశంలో 14 రాష్ట్రాలు ,6 కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు ఏర్పడ్డాయి .
•రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ లో భాగం గా ఏర్పడినదే ఆంధ్ర ప్రదేశ్ .
•హైదరా బాద్ రాష్ట్రం లోని తెలంగాణా తో కలిపి నవంబర్ 1,1956 లో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ఏర్పడింది .
1950 లో భారత దేశం లోని రాష్ట్రాలు-29
•పార్ట్ -ఎ రాష్ట్రాలు - అస్సాం ,బీహార్,ముంబాయ్,మధ్యప్రదేశ్,మద్రాస్,ఒరిస్సా,పంజాబ్,యునైటెడ్ ప్రావిన్స్ ,పశ్చిమ బెంగాల్
•పార్ట్ బి రాష్ట్రాలు -హైదరాబాద్,జమ్మూ కాశ్మీర్ ,మధ్య భారత్ ,మైసూర్,పాటియాలా ,తూర్పు పంజాబ్ ,రాజస్థాన్ ,సౌరాష్ట్ర,ట్రావెంకోర్,వింధ్య ప్రదేశ్
•పార్ట్ - సి రాష్ట్రాలు అజ్మీర్,బోపాల్ ,బిలాస్ పూర్,కూచ్ బిహార్ ,కూర్గ్,ఢిల్లీ,హిమాచల్ ప్రదేశ్,కచ్,మణిపూర్,త్రిపుర
•పార్ట్-డి రాష్ట్రాలు అండమాన్ నికోబార్ దీవులు
ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ఏర్పాటు :- •1956 ఫిబ్రవరి 20 న ఢిల్లీ లో జరిగిన పెద్దమనుషుల ఒప్పందాన్ని అనుసరించి ఉమ్మడి రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు అంగీకరించారు .
ఒప్పందంపై సంతకం చేసినవారు :-
•బూర్గుల రామకృష్ణారావు ,కొండా వెంకట రంగారెడ్డి ,జె.వి.నరసిం హా రావు ,బెజవాడ గోపాలరెడ్డి ,అల్లూరి సత్యనారాయణ ,నీలం సంజీవరెడ్డి ,సర్దార్ గౌతు లచ్చన్న ,మర్రి చెన్నా రెడ్డి
ఒప్పందం లోని ముఖ్యాంశాలు :- •ముఖ్యమంత్రులు మరియు ఉప ముఖ్య మంత్రుల విషయం లో ఆంధ్ర ప్రాంతానికి చెందినవారు ఒకరైతే తెలంగాణా ప్రాంతానికి చెందినవారు ఒకరు ఉంటారు .
•తెలంగాణా అభివృద్ధి కోసం ప్రత్యేక ప్రాంతీయ బోర్డ్
•హైదరాబాద్ నుంచి వచ్చే ఆదాయం ఆ ప్రాంత అభివృద్ధి ఖర్చు చేయాలి .
•నవంబర్ 1 ,1956 న ఆంధ్ర ప్రదేశ్ అవతరణ జరిగినది .
•2014 జూన్ 2 న తెలంగాణా అవతరణ జరిగినది .
•తెలంగాణా అవతరణ దినోత్సవం జూన్ 2
•ఆంధ్ర ప్రదేశ్ తో పాటు నవంబర్ 1 న రాష్ట్ర అవతరణ దినోత్సవం జరుపుకొనే రాష్ట్రాలు
కేరళ
కర్ణాటక
మధ్య ప్రదేశ్
చత్తీస్ ఘడ్
హర్యానా
• ఆంధ్ర ప్రదేశ్ మొదటి ముఖ్యమంత్రి నీలం సంజీవ రెడ్డి
1956 తర్వాత ఏర్పడిన రాష్ట్రాలు :-
గుజరాత్ 1960:-
•బొంబాయి రాష్ట్రాన్ని విడకొట్టి గుజరాత్ ను 15 వ రాష్ట్రంగా ఏర్పాటు చేసారు .
•ముంబాయి రాష్ట్రం పేరు మహారాష్ట్ర గా మార్చారు .
నాగాలాండ్ 1963:-
•అస్సాం రాష్ట్రాన్ని పునర్వ్యవస్థీకరించి నాగా హిల్ ప్రాంతాలు ,ట్యూన్ సాంగ్ ప్రాంతాలను కలిపి 16 వ రాష్ట్రంగా నాగాలాండ్ ను ఏర్పాటు చేసారు .
హర్యానా 1966
•పంజాబ్ రాష్ట్రాన్ని పునర్వ్యవస్థీకరించి హిందీ మాట్లాడే ప్రాంతాన్ని 17 వ రాష్ట్రంగా హర్యానాను ఏర్పాటు చేసారు .
•షా కమీషన్ సూచన మేరకు చండీఘడ్ ను ఉమ్మడి రాష్ట్ర రాజధానిగా చేసి దానిని కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా గుర్తించారు .
హిమాచల్ ప్రదేశ్( 1971):-
• పంజాబ్ లోని కొన్ని ప్రాంతాలను కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన హిమాచల్ కు రాష్ట్ర హోదాను కల్పిస్తూ 18 వ రాష్ట్రం గా ఏర్పాటు చేసారు .
మణిపూర్ (1972) :-
•ఈశాన్య రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టాలద్వారా మూడు కొత్త రాష్ట్రాలను ఏర్పాటు చేసారు .
•కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన మణిపూర్ ను 19 వ రాష్ట్రంగా ఏర్పాటు చేసారు .
త్రిపుర (1972):-
•కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన త్రిపురను 20 వ రాష్ట్రం గా మార్చారు .
మేఘలయ (1972 ):-
•అస్సాం లో ఉపరాష్ట్రంగా ఉన్న మేఘాలయను 21వ రాష్ట్రం గా మార్చారు .
సిక్కిం (1975 ):-
•36 వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా సిక్కిం ని 22 వ రాష్ట్రంగా మార్చారు .
మిజోరాం (1987):-
•కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన మిజోరాం ను 53 వ రాజ్యాంగ సవ్రణ ద్వారా 23 వ రాష్ట్రంగా మార్చారు .
•అరుణాచల్ ప్రదేశ్ 1987 24 వ రాష్ట్రం గా
•గోవా 1985 లో 25
•చత్తీస్ ఘడ్ 26 రాష్ట్రం గా 2000 నవంబర్ 1న
•ఉత్తరాఖండ్ నవం 9 2000 న 27 వ రాష్ట్రం గా
•జార్ఖండ్ బీహార్ రాష్ట్రాన్ని పునర్ వ్యవస్థీకరించి జార్ఖండ్ ను 2000 నవంబర్ 15 న 28 వ రాష్ట్రంగా ఏర్పాటు చేసారు .
తెలంగాణా (2014 ):-
•ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రాన్ని పునర్ వ్యవస్థీకరిచి 10 జిల్లాలతో కూడిన తెలంగాణా రాష్ట్రాన్ని 2014 జూన్ 2 న ఏర్పాటు చేసారు .