పవనములు

→ భూమికి క్షితిజ సమాంతరంగా కదిలే వాయు అణువుల సమూహాన్ని" పవనం అనీ, ఊర్ధ్వముఖంగా కదిలే వాయు అణువుల సమూహాన్ని" గాలి ప్రవాహం" అని పిలుస్తారు.

→ ప్రతీ పవనానికి లక్షణాలుంటాయి. అవి:

1. వేగం

2. దీశ

→ పవన వేగాన్ని ఎనిమోమీటర్ & బీఫోర్డ్ స్కేలు అను పరికరాలద్వారా కొలుస్తారు.

→ ఒక భౌగోళిక ప్రాంతంలో పీడన ప్రవణత్ర రేటు ఎక్కువగా ఉంటే పవనాల వేగం ఎక్కువగాను, పీడన ప్రవణత రేటు తక్కువగా ఉంటే పవనాల వేగం తక్కువగాను ఉంటుంది.

→ పవనాలు ఏదిశలో జనిస్తాయో ఆదిశ పేరుతో పవనాన్ని పిలుస్తారు.

→ పవనదేశను పవనదిశ అను పరికరం ద్వారా గుర్తిస్తారు.

→ పవనాల వేగం & వాటి చేత క్రింద తెలిపిన అంశాలచే ప్రభావిత మౌతాయి. అవి :

i) కోరియాలిస్ ప్రభావం : ఇది పవనం యొక్క దిశలో మార్పు కలుగజేస్తుంది.

ii) ఘర్షణా బలాలు : ఇవి పవనాల వేగం &దిరేలో మార్పు కలుగ జేస్తాయి.

iii) ఖండతరపు అంచులు: పవనం యొక్క దిశలో మార్పు కలుగజేస్తాయి.

iv) పీడన ప్రవణతా బలాలు: ఇవి పవనం యొక్క వేగంలో మార్పు కలగజేస్తాయి.

→ పవనాలు వీచే భౌగోళిక ప్రాంతాన్ననుసరించి వాటిని '3' రకాలుగా విభజించవచ్చు.

అవి:

1. ప్రపంచ పవనాలు/శాశ్వత పవనాలు

2. కాలాన్ని బట్టి వీచే పవనాలు

3. పవనాలు

1. ప్రపంచ పవనాలు :
→ "అధిక పీడన ప్రాంతం నుండి అల్పపీడన ప్రాంతంవైపు స్థిరంగా నిర్ణీతదిశలో సంవత్సరమంతా వీచే పవనాలు .

→ ప్రపంచ పవనాలు వీచే భౌగోళిక ప్రాంతాన్ని నుసరించి వాటిని 3 రకాలుగా వర్గీకరించారు.

అవి:
i) వ్యాపార పవనాలు

ii ) పశ్చిమ పవనాలు

iii) ధృవ / తూర్పు పవనాలు

వ్యాపార పవనాలు :-
→ ఉపఆయనరేఖా అధిక పీడన ప్రాంతం నుంచి భూమధ్యరేఖా అల్పపీడనా ప్రాంతం వైపు 5°-35° ఉత్తర, దక్షిణ అక్షాంశాల మధ్య వీచే పవనాలు .

→ ఉత్తరార్థ గోళంలో ఈశాన్యదిశలో జనిస్తున్నందున వాటిని "ఈశాన్య వ్యాపార పవనాలు” అనీ, ద. గోళంలో ఆగ్నేయదిశలో వస్తున్నందున " ఆగ్నేయ వ్యాపార పవనాలు" అనీ పిలుస్తారు.

→ వ్యాపార పవనాలు ఉష్ణమండల ప్రాంతాల్లో వీస్తున్నందున అధికంగా భాష్పీభవనం చెంది అధిక వర్షపాతాన్ని కలుగజేస్తాయి.

→ వ్యాపార పవనాలు ఖండాల తూర్పు భాగంలో మాత్రమే వర్షాన్నిచ్చి, పశ్చిమ ప్రాంతాల్లో ఇవ్వలేనందున అక్షాంశాల మధ్యవున్న ఖండాల పశ్చిమ ప్రాంతమంతా 5-35° ఉష్ణమండల ఎడారులు ఏర్పడి ఉన్నాయి.

పశ్చిమ పవనాలు :-
→ ఉపఆయనరేఖా అధిక పీడన ప్రాంతం నుండి ఉపద్యన అల్పవడనా ప్రాంతువైపు 40-60° ఉత్తర, దక్షిణ అంది అక్షాంశాల మధ్య వీచే పవనాలు:

→ పశ్చిమ పవనాలు ఖండాల పశ్చిమ ప్రాంతంలో మాత్రమే వర్షాన్నిచ్చి తూర్పు ప్రాంతాల్లో వర్షాన్నివ్వలేనందున ఆ ప్రాంతమంతా శీతల ఎడారులేర్పడి ఉన్నాయి.

Ex: - మంగోలియ, చైనా దేశాల్లో విస్తరించివున్న గోబీ ఎడారి.

-అర్జెంటీనా ఆ పెటగోనియా ఎడారి.

→ ఉ.గోళంలోని పశ్చిమ పవనాలు నైఋతి దిశలను, ద, గోళంలోని పశ్చిమ పవనాలు. వాయువ్య దిశలోనూ జనిస్తాయి.

→ మధ్యధరా సముద్ర ఉత్తరతీర ప్రాంతాల్లో వర్షపాఠాన్నివ్వడంలో కీలకపాత్ర వహించే పవనాలు: పశ్చిమ పవనాలు

ధృవ/తూర్పు పవనాలు :-
→ "ధృవ అధిక పీడన ప్రాంతం నుండి ఉపధృవ అల్పపీడన ప్రాంతం వైపు 90° - 60° ఉత్తర, దక్షిణ అక్షాంశాల మధ్య వీచే పవనాలు

→ ఉ. గోళంలో ఇవి ఈశాన్య దిశనుంచి ద. గోళంలో ఆగ్నేయ దిశ నుంచి వీస్తాయి.

→ ఇవి అతిశీతల ప్రాంతాల్లో విస్తున్నందున భాష్పీభవనం చెందక వర్షపాతాన్ని వ్వలేదు.

కాలాన్ని బట్టి వీచే పవనాలు :-
→ ఋతువు ననుసరించి గానీ లేదా సమయాన్ననుసరించి గానీ తమ దిశలు మార్పు కలుగ జేసుకుంటూ వీచే పవనాలు"

భూపవనాలు & సముద్ర పవనాలు :-
→ ఒక అక్షాంశం మీదవున్న భూజల భాగాలలోని ఉష్ణోగ్రతలో గల తేడాలను అనుసరించి ఈ పవనాలు జనిస్తాయి.

→ పగటి సమయంలో జలభాగం నుంచి అల్పపీడనం వున్న భూభాగం వైపు వీచే పవనాలు 'సముద్ర/జల పవనాలు భూభాగాల్లో వాతావరణం చల్లబడుతుంది.

→ వీటి కారణంగా తీరప్రాంత ఈ పగటి సమయంలో ఢిల్లీ & HYD లాంటి ఖండాంతర్గత ప్రాంతాలతో పోలిస్తే చెన్నై ఓ ముంబయ్ లాంటి తీరప్రాంత భూభాగాల్లో వాతావరణం చల్లగా ఉండటానికి కారణం - సముద్ర పవనాల తాకిడి.

→ రాత్రి సమయాల్లో పవనాలు భూభాగం నుంచి అల్పపీడనం వున్న జలభాగం వీనా వైపు వీస్తాయి. వీటినే " భూపవనాలు/ స్థల పవనాలు " అని పిలుస్తారు. వీటి కారణంగా తీరప్రాంత భూభాగాలలో సాయంత్ర సమయం నుండి వాతావరణం

పర్వత&లోయ పవనాలు :-
→ ఇవి కూడా పర్వత ఉపరితలాలు, లోయ అడుగు భాగాల మధ్య ఉష్ణోగ్రతల గల తేడాననుసరించి జనిస్తాయి.

→ రాత్రి సమయంలో పర్వత ఉపరితలాల నుంచి లోయ అడుగు భాగం వైపు వీచే పవనాలను "పర్వత పవనాలు " అనీ, పగటి సమయాల్లో ఆయ అడుగు భాగం నుంచి పర్వత ఉపరితలాల వైపు పవనాలను "లోయ పవనాలు” అని పిలుస్తారు.

సరస్సు సమీరాలు:
→ పగటి సమయంలో సరస్సు నుంచి చుట్టూవున్న భూభాగం వైపు సాయంత్ర సమయం నుంచి భూభాగం నుండి మీదుగా సరస్సు వైపు వీచే పవనాలను ' సరస్సు సమీరాలు' అని పిస్తారు.

→ ఇవి కూడా రాత్రి, పగటి సమయాలలో ఉష్ణోగ్రతలోని తేడా వలన జనిస్తున్నందున కాలాన్ని బట్టి వీచే పవనాలకు ఉదాహరణగా చెప్పవచ్చు.

స్థానిక పవనాలు :-
→ "కొన్ని ప్రత్యేక భౌగోళిక ప్రాంతాలలో నిర్దిష్ట ఋతువులలో ఉష్ణోగ్రతా పీడనా వ్యత్యాసాలలో కలిగే మార్పుల ననుసరించి ఆ ప్రాంతానికి మాత్రమే పరిమితమై వీచే పవనాలు".

→ ఇవి వీచే భౌగోళిక ప్రాంతాన్ననుసరించి ఇవి '2' రకాలు :

వేడి పవనాలు : -
ఫోయన్ :-
→ శీతాకాలంలో ఆల్ఫ్స్ పర్వతాలకు తూర్పుగా స్విట్జర్లాండ్ ' భూభాగం మీదుగా వీచే వేడి పాడి పవనాలు" ఫోయన్".

→ 'శీతాకాల దుప్పటి" (Winter Mild)

చినూక్ :-
→ "శీతకాలంలో అలస్కా, కెనడా ఉత్తర ప్రాంత భూభాగాల్లో వీచే వేడి పొడిగాలులు

→ వీటినే "హిమ భక్షికలు" అని పిలుస్తారు.

శాంతా అనా :-
→ కాలిఫోర్నియాలో వేసవిలో వీచే తీవ్రమైన వేడిపొడి పవనాలు

→ వీటిని పోలిన పవనాలను వివిధ దేశాల్లో ఈ విధంగా పిలుస్తారు.

అర్జెంటినా - జోండా

జపాన్ - యోమో

ఈజిప్ట్ - ఖం సిన్

ఆస్ట్రేలియా - బ్రిక్ ఫీల్డర్స్

హర్మటాన్ :-
→ "సహారా ఎడారిలో జనించి ఆఫ్రికా పశ్చిను తీరం వెంబడి వీచే వేడి పొడిగాలులు.

→ వీటినే " డాక్టర్ పవనాలు " అంటారు.

సిరాకో :-
→ సహారా ఎడారిలో జనించి మధ్యధరా సముద్రం మీదుగా ఇటులే దక్షిణ ప్రాంత భూభాగాలలోకి వీచే వేడి పొడిగాలులు".

→ వీటి కారణంగా ఇటలీ దక్షిణ ప్రాంతంలో ఎర్రమట్టి రేణువులతో కూడిన ధూళి తుఫాన్లు సంభవిస్తాయి.

Loo (లూ) :-
→ "భారత వాయువ్య ప్రాంతంలో వేసవిలో అత్యధిక వేగంతో వీచే వేడి పొడిగాలులు.

శీతల పవనాలు :-
మిస్ట్రల్ :-
→ వేసవిలో యుగోస్లావియా భూభాగం నుంచి ఏడ్రియాటిక్ సముద్రం వైపు వీచే పవనాలు "మిస్ట్రల్

బోర్లా :-
→ శీతాకాలంలో ఫ్రాన్స్లోని అవగ్నే పీఠభూమి నుంచి మధ్యధరా సముద్రం వైపు వీచే శీతల గాలులు.

BERGS :-
→ వేసవిలో దక్షిణాఫ్రికాలోని డ్రాకెన్స్బర్గ్ పర్వతాల పశ్చిమ వాలుల గుండా వీచే శీతల గాలులు "బెర్ల్స్".

బిజార్డ్స్ :-
→ ఆర్కిటిక్, అంటార్కిటికా ప్రాతాల్లో శీతాకాలంలో వీచే కటిక చలిగాలులు